eşek derviş olmaz odun çekmekle tekkeye deve hacı olmaz gidip gelmekle mekkeye ne demek?

Bu atasözleri, yalnızca fiziksel hareketin birinin ruhani bir derece kazandırmayacağına işaret eder. Eşek odun çekmekle derviş olamayacağı gibi, insan da sadece bedensel bir işle uğraşarak maneviyat kazanamaz. Benzer şekilde, deve Mekke'ye gitmekle hacı olmaz, sadece fiziksel olarak Mekke'ye gitmekle manevi bir olgunluk seviyesi elde edilemez. Bu atasözleri insanların içsel bir dönüşüme ihtiyaç duyduğunu vurguluyor.ی

Bu atasözleri aynı zamanda bir şekilde "kusursuz" bir yapı oluşturma fikrini de yansıtıyor. Yani bir kişinin tek bir eylem yaparak ya da kolayca bir hedefe erişerek elde edebileceği manevi bir zirve yoktur. İnsanların manevi dünyalarını zenginleştirmek için sürekli bir çaba sarf etmeleri gerektiği vurgulanır. Bunun için sabır, özveri ve içsel bir dönüşüm süreci gereklidir.